Tương lai ngành dầu Nga sau lệnh cấm của Mỹ

Ngành dầu Nga có lẽ sẽ phải trải qua một cuộc cải tổ về cách thức hoạt động trong vài tuần, vài tháng và thậm chí là nhiều năm tới.

Một tuần sau khi hàng loạt công ty phương Tây, từ Exxon Mobil, BP đến Shell thông báo rút khỏi Nga, sóng gió với ngành năng lượng Nga dường như chỉ mới bắt đầu. Hôm 8/3, Tổng thống Mỹ Joe Biden thông báo cấm nhập khẩu dầu Nga vào nước này. Đây là đòn trừng phạt bổ sung với Nga sau khi Moskva mở chiến dịch quân sự tại Ukraine. Chỉ trước đó vài giờ, Shell – hãng dầu lớn nhất châu Âu – thông báo ngừng mua dầu khí Nga.

Với các hãng dầu, 3 thập kỷ cần mẫn gây dựng việc kinh doanh tại đây đã nhanh chóng tan thành mây khói. Sự tham gia của phương Tây vào Nga vài năm gần đây cũng đã giảm sút, một phần do phản đối việc Nga sáp nhập Crimea năm 2014.

Ngành dầu mỏ Nga có lẽ sẽ phải trải qua một cuộc cải tổ về cách thức hoạt động trong vài tuần, vài tháng và thậm chí là nhiều năm tới. Còn trong ngắn hạn, thiệt hại gây ra không phải do các công ty dầu lớn rời đi, mà dầu khí Nga giờ bị giới buôn xa lánh.

Trước xung đột tại Ukraine, dầu Nga là nhiên liệu quan trọng với phương Tây và nhiều thị trường khác. Mỹ cũng nhập khẩu 8% dầu từ nước này. Nhưng hiện tại, dầu Urals của Nga thậm chí không tìm được người mua, nếu có cũng với giá rất thấp. Ngoài Mỹ, một số nước khác cũng đang cân nhắc có nên áp lệnh cấm nhập khẩu với dầu Nga hay không.

Nơi chứa dầu tại cơ sở lọc dầu RN-Tuapsinsky của Rosneft tại Nga. Ảnh: Bloomberg

Câu hỏi đặt ra với ngành năng lượng Nga ngay lúc này là có nên giảm sản xuất hay không. Hiện tại, Nga đóng góp 10% nguồn cung dầu toàn cầu. "Chẳng có lý do gì để sản xuất nhiều lên nếu bạn không bán được hàng", Tatiana Mitrova – chuyên gia về dầu Nga tại Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng Toàn cầu Columbia cho biết.

Các công ty Nga sẽ tìm người mua mới tại châu Á và tại các khu vực mà vấn đề về Ukraine ít được quan tâm hơn. Bà Mitrova cho rằng theo thời gian, "dòng chảy dầu khí khổng lồ sẽ đổi hướng từ châu Âu sang nơi khác, đầu tiên là tới Trung Quốc". Nga vì thế sẽ tăng tốc mở rộng các đường ống dẫn dầu và khí đốt hiện tại sang Trung Quốc.

Dù vậy, New York Times cho rằng trong dài hạn, tương lai của ngành năng lượng Nga khá mù mờ. Ví dụ, Nga khó bán được khí đốt tự nhiên cho Trung Quốc với mức giá cao mà các nước giàu tại phương Tây như Đức và Italy đang trả.

Bên cạnh đó, sản lượng của mỏ dầu Tây Siberia và nhiều cơ sở lâu đời hơn đang giảm. Chính chúng đã giúp Nga trở thành nước sản xuất dầu hàng đầu thế giới nhiều thập kỷ qua. Các mỏ mới đang được Nga khai thác quanh Bắc cực thì "nổi tiếng với môi trường hoạt động khắc nghiệt và chi phí cao", theo một nghiên cứu gần đây của hãng nghiên cứu Energy Aspects.

Trong quá khứ, các công ty phương Tây đã tiếp quản nhiều dự án khó, như khoan thăm dò ngoài khơi và khai thác khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG). Vì thế, vấn đề hiện tại là vốn và chuyên môn cho các dự án thế này giờ sẽ lấy từ đâu. Ví dụ, dự án dầu Vostok (trải dài khắp khu vực phía Bắc rộng lớn) "có thể bị gián đoạn vì các lệnh trừng phạt của Mỹ và châu Âu", gây thêm sức ép lên ngành năng lượng Nga.

Hôm 2/3, Trafigura – công ty Singapore đang cấp một phần vốn cho Vostok - cho biết họ "đang xem xét lại các lựa chọn" liên quan đến 10% cổ phần của mình trong này. Vostok là hy vọng của Nga trong những năm tới.

Tuy nhiên, Mitrova và các chuyên gia khác cho biết ngành năng lượng Nga có thể tiếp tục tăng trưởng thêm một thời gian nữa sau khi các công ty lớn rút khỏi đây. Dĩ nhiên, khi hàng trăm chuyên gia kỹ thuật và giám đốc phương Tây đang ở Nga rời đi, ngành năng lượng Nga sẽ phải tìm nhân sự và công nghệ thay thế. Dù vậy, Mitrova cho biết các dự án có sự tham gia của công ty phương Tây chỉ chiếm 15% sản xuất dầu của Nga.

Giới phân tích cũng nhận định Nga có ngành công nghiệp dầu khí lớn, với các nhân sự lành nghề và có thể vận hành hầu hết cơ sở dầu khí. "Việc tìm chuyên gia kỹ thuật Nga cho các dự án này rất dễ dàng", Serkan Sahin – nhà phân tích tại Energy Aspects cho biết.

Từ khá lâu trước sự kiện Ukraine, các công ty phương Tây cũng đã không còn coi Nga là nhân tố quan trọng cho tương lai nữa. Năm 2018, Exxon Mobil buộc phải rút khỏi một trong những dự án triển vọng nhất của họ tại Nga, do lệnh trừng phạt áp lên Nga sau việc sáp nhập Crimea. Tuần trước, Exxon thông báo đóng một dự án dầu khí khổng lồ trên Đảo Sakhalin (Nga). Shell cũng sẽ rút khỏi một dự án LNG tại đảo này.

BP cũng đang dần rút khỏi Nga. Năm 2013, họ từ bỏ liên doanh có tên TNK-BP, được họ cùng nhóm tài phiệt Nga thành lập 10 năm trước đó. BP bán liên doanh này cho Rosneft với giá 12,5 tỷ USD tiền mặt và gần 20% cổ phần Rosneft.

Số cổ phần này cho đến gần đây cũng vẫn rất giá trị. BP định giá trong sổ sách cuối năm ngoái là 14 tỷ USD. Tuy nhiên, nó khiến nhiều cổ đông của BP không hài lòng. "Tôi nghĩ đây là quyết định dễ dàng với họ", Oswald Clint – nhà phân tích tại Bernstein cho biết.

TotalEnergies là ngoại lệ đáng chú ý. Công ty Pháp này vẫn tiếp tục đầu tư vào các dự án LNG ở Nga sau khi lệnh trừng phạt được tung ra vì Crimea. TotalEnergies vẫn đang nắm gần 20% hãng khí đốt Nga Novatek. Họ gần đây thông báo không đầu tư mới tại Nga nữa, nhưng có vẻ vẫn tiếp tục các dự án hiện tại.

Việc này dĩ nhiên lại đặt ra câu hỏi liệu các hãng dầu sẽ thực sự rời đi hay không. Đến nay, họ vẫn chưa bán tài sản tại Nga. Và nếu Tổng thống Nga Vladimir Putin quyết định ngừng chiến dịch quân sự tại Ukraine, họ có thể lại đổi ý.

Mặt khác, các hãng khó đưa ra các quyết định trị giá hàng tỷ USD mà không cân nhắc hậu quả kỹ càng. Nga đang theo sát ngành năng lượng và có lẽ sẽ không thể thân thiện với các công ty rời đi trong thời điểm nước này gặp khó khăn.